Witamina D. Podstawa układu odpornościowego

Naukowcy z Uniwersytetu Kopenhaskiego odkryli, że witamina D odgrywa kluczowa rolę w aktywacji naszej odpowiedzi immunologicznej. Okazuje się, że bez odpowiedniego poziomu witaminy D, komórki odpowiedzialne za obronę naszego organizmu nie są w stanie odpowiednio zareagować i walczyć z zagrożeniem.

Limfocyty T są jednymi z najważniejszych komórek układu odpornościowego. Nazywane są często pierwszą linią obrony organizmu. Aby wykryć i unieaktywnić obce patogeny, takie jak bakterie czy wirusy, limfocyty T muszą zostać aktywowane i przekształcić się w komórki zaprogramowane na wyszukanie i zlikwidowanie zagrożenia.

Ten mechanizm jest bardzo sprawny i stale nas broni. Badacze twierdzą, że problem pojawi a się, gdy w naszym ciele jest za mało witaminy D. Wówczas limfocyty T pozostają uśpione.

Jak działa witamina D na układ immunologiczny

Aby limfocyty T zostały „obudzone” musi im zostać zaprezentowany patogen (np. bakteria, wirus). Najczęściej dzieje się tak, gdy inna komórka naszego układu immunologicznego (makrofag) przedstawi limfocytowi podejrzany fragment znalezionej komórki. Wówczas dochodzi do podziału komórek odpowiedzi immunologicznej na inne ukierunkowane właśnie na walkę z rozpoznanym patogenem.

W dużym skrócie aby jednak doszło do kontaktu patogenu z limfocytem T towarzyszyć temu musi witamina D, która wspiera rozpoznanie i aktywację całego skomplikowanego procesu przemiany limfocytów T. Część z nich przekształca się bowiem w komórki atakujące wirusa lub bakterię, cześć zaś pełni inną ciekawą rolę: zapamiętuje antygen.

Te limfocyty pamięci zakotwiczają potem w naszym układzie obronnym i pozwalają na szybszą reakcję na zagrożenie. Tak między innymi działa szczepionka, gdy nasz organizm dostaje zastrzyk z martwych lub osłabionych wirusów bądź bakterii. Układ immunologiczny jest w stanie wytworzyć odpowiednie limfocyty T znające już konkretne zagrożenie i potrafiące je zwalczyć. W razie ataku choroby w węzłach chłonnych są już odpowiednio wyspecjalizowane komórki gotowe do szybkiej odpowiedzi.

Jak zapamiętujemy chorobę

Duńscy naukowcy są zdania, że w tym skomplikowanym procesie bardzo ważna jest właśnie witamina D. Uniwersytet Kopenhaski, gdzie przeprowadzono badanie, to największa i najstarsza placówka naukowo-dydaktyczna w Dani (założona w 1479 roku). Jest także drugim najstarszym uniwersytetem w Skandynawii po Uniwersytecie w Uppsali. Odkrycie poczynione tam jest sporym krokiem naprzód. Od dawna bowiem wiązano niski poziom witaminy D ze spadkiem efektywności działania układu immunologicznego. Wiele badań wskazywało na to, że istnieje bezpośredni związek między np. odpornością i odpowiednim poziomem witaminy D.

Jest ona bezpośrednio odpowiedzialna nie tylko za aktywację limfocytów typu T, ale i za regulację całej reakcji na patogeny. Obniża poziom substancji (cytokin) prozapalnych, przy jednoczesnym wzroście przeciwzapalnych. Chroni w ten sposób organizm przed przewlekającymi się procesami związanymi z obroną immunologiczną.

Ile potrzebujemy witaminy D

Witamina D produkowana jest przez organizm człowieka. Cały proces zaczyna się w skórze, jednak do jego zapoczątkowania potrzebne są promienie słoneczne. Między innymi z tego względu poza okresem letnim większość ludzi narażona jest na niski poziom witaminy D. Można ją uzupełniać także wraz z posiłkami. Bogatym źródłem są choćby oleje z wątroby dorsza, łosoś, tuńczyk.

Zalecane dawki dziennego spożycia witaminy D zależą od wieku i płci.

Noworodki i niemowlęta – 400 IU (10 μg, do 6 miesiąca życia), 400-600 IU (10-15 μg, od 6 do 12 m.ż.)

Dzieci (1-10 lat) – 600-1000 IU (15-25 μg), przez cały rok, jeżeli ekspozycja na słońce jest niedostateczna.

Młodzież (11-18 lat) i dorośli (19-65 lat)– 800-2000 IU (20-50 μg), przez cały rok, jeżeli ekspozycja na słońce jest niedostateczna.

Seniorzy >65 -75 lat i osoby o ciemnej karnacji – 800-2000 IU (20-50 μg) suplementacja cały rok ze względu na obniżoną syntezę skórną witaminy D.

Seniorzy >75 – 2000-4000 IU (50-100 μg) suplementacja przez cały rok ze względu na obniżoną syntezę skórną, potencjalnie obniżoną absorpcję z przewodu pokarmowego i zmieniony metabolizm witaminy D.

Autor tekstu: Oskar Berezowski

Źródła treści

Vitamin D controls T cell antigen receptor signaling and activation of human T cells. Nature Immunology, 2010

Wpływ witaminy D na organizm człowieka Zygmunt Zdrojewicz, Ewa Chruszczewska, Michał Miner. Medycyna Rodzinna 2/2015, s. 61-66.