Funkcjonowanie stawów a suplementacja – cz. 2

Dzięki postępom biochemii i nauk pokrewnych, obserwujemy coraz większe zainteresowanie doustną suplementacją kwasem hialuronowym, niejednokrotnie w połączeniu z innymi glukozoaminoglikanami (GAG) oraz kolagenem. 

W części pierwszej artykułu opisano trzy substancje znajdujące obecnie coraz większe zastosowanie w suplementacji doustnej dla wsparcia kondycji stawów, ale również skóry. Były to kwas hialuronowy (HA), kolagen i siarczan chondroityny. Stosuje się także szereg innych substancji. Do najbardziej popularnych należy glukozamina stosowana od wielu lat, jednak celem niniejszego opracowania jest przybliżenie obecnych tendencji do stosowania w tych przypadkach suplementacji kompleksowej przy pomocy składników naturalnie występujących w tkankach łącznych, jakimi są chrząstka i skóra.

W chwili obecnej, dzięki postępom biochemii i nauk pokrewnych, obserwujemy coraz większe zainteresowanie doustną suplementacją kwasem hialuronowym, niejednokrotnie w połączeniu z innymi glukozoaminoglikanami (GAG) oraz kolagenem. Także obserwacje populacji charakteryzujących się długowiecznością oraz dobrym stanem stawów i skóry w starszym wieku skłaniają do poszukiwań w tym zakresie poprzez badanie ich sposobu odżywiania, który niejednokrotnie wskazuje na stałą obecność składników działających ochronnie na kwas hialuronowy, a także pobudzających jego syntezę w organizmie.

Suplementacja doustna kwasu hialuronowego jest stosunkowo najnowszą metodą jego stosowania zdobywającą coraz większe zastosowanie w ciągu ostatnich kilku lat. W stawach HA jest obok kolagenu kluczową substancją odpowiedzialną za właściwą budowę i integralność chrząstki, jest on także jednym z najważniejszych składników płynu maziowego determinującym jego właściwości fizyczne, szczególnie lepkość i gęstość, a zatem zdolność tego płynu do smarowania i zwilżania powierzchni stawowych. Roztwory HA wykazują tzw. nienewtonowską lepkość i charakteryzują się właściwościami określanymi jako wiskoelastyczne. Dzięki obecności HA takie właściwości posiada płyn maziowy, co umożliwia mu działanie jako amortyzatora wstrząsów w przypadku działających na staw nagłych sił, a jako smaru w przypadku normalnego ruchu stawu. HA z powodu swojej budowy chemicznej działa także jako filtr wpływający na ruch różnych cząsteczek i komórek wewnątrz stawu. Ponadto, pełni także rolę wymiatacza wolnych rodników.

Chrząstka także w dużym stopniu jest odżywiana od wewnątrz stawu, poprzez składniki odżywcze uprzednio wydzielane do płynu maziowego przez błonę maziową. Właściwe stężenie i masa cząsteczkowa zawartego w płynie maziowym HA są więc także istotne dla właściwego odżywiania chrząstki.

Ponadto, intensywne badania nad HA wskazują na wiele jej właściwości także biochemicznych. Poprzez receptor RHAMM (receptor for hyaluronan mediated motility) HA odgrywa rolę w procesie chemotaksji i migracji makrofagów. Wiadomo, że podanie egzogennego HA stymuluje zwiększenie syntezy endogennego HA, a także zwiększenie syntezy siarczanu chondroityny oraz proteoglikanów, tych ostatnich także w obecności IL-1α. HA hamuje także proces rozkładu i uwalniania proteoglikanów z chrząstki, przez co wywiera wpływ ochronny na degradację macierzy zewnątrzkomórkowej. HA obniża też ekspresję samej IL-1 oraz stromelizyny, jednej z metaloproteinaz odpowiedzialnej za degradację chrząstki oraz może hamować TNF-α. Przyczynia się do zwiększenia produkcji inhibitora metaloproteinaz TIMP-1 oraz zmniejsza uwalnianie kwasu arachidonowego. Przeciwdziała wzrostowi aktywności MMP-9 (metaloproteinaza) i działa protekcyjnie na katabolizm kolagenu wywołany IL-1. Wymieniono jedynie najważniejsze działania HA, jest ich znacznie więcej, a zapewne możemy się spodziewać nowych odkryć dotyczących tej niezwykłej cząsteczki.

Z powodu powyższych, zarówno mechanicznych, jak i biochemicznych właściwości HA jest obecnie obiektem dużego zainteresowania w zastosowaniach zewnętrznych, np. w kosmetyce, a suplementacja doustna wydaje się być dobrym czynnikiem wspomagającym przede wszystkim proces opóźniania starzenia się skóry i stawów. W ostatnim czasie obserwujemy powstawanie wielu nowych, doustnych suplementów zawierających HA w swoim składzie, często w kombinacji z kolagenem i innymi proteoglikanami, bądź prostymi cząsteczkami, z których są one zbudowane. Należy przy tym zauważyć, że stosowanie HA w każdej formie jest bezpieczne, jest to całkowicie naturalna cząsteczka występująca w takiej samej postaci u wszystkich ssaków, można ją wytworzyć także biotechnologicznie i niezależnie od źródła pochodzenia zawsze jest taka sama. Postęp pozwala na opracowanie odpowiednich formuł czynników suplementacyjnych, zapewniających ich właściwe i odpowiednio duże wchłanianie oraz transport do miejsc przeznaczenia jak tkanka chrzęstna, czy skóra.

Jedną z takich obiecujących, kompleksowych formuł jest BioCell Collagen II®, opracowany i opatentowany przez firmę BioCell Technology i obecny w suplementach kilku firm na świecie, także w Polsce. Jest hydrolizatem zawierającym 20% siarczanu chondroityny, 10% kwasu hialuronowego, 60% kolagenu typu II, a także inne składniki występujące w chrząstce i tkankach łącznych. W badaniach klinicznych wykonanych przez wiele ośrodków wykazano, że suplementacja nim powoduje szereg pozytywnych efektów przy jednoczesnym braku działań ubocznych. Wszystkie wykazały pozytywne działanie w stosunku do placebo. Wydaje się, że jest on jedną z najbardziej optymalnych w tej chwili formuł zapewniających skuteczną suplementację opisywanymi trzema składnikami. Jakkolwiek dostępnych jest wiele preparatów zawierających te składniki, pojedynczo, czy też w różnych kombinacjach, ich skuteczność bywa różna w zależności od zawartości i ilości. Np. niedenaturowane kolageny są słabiej wchłanialne ze względu na ich wysoką masę cząsteczkową, niewielkie dawki HA nie zapewniają wystarczającego działania, a brak depolimeryzacji GAG także powoduje ich niewystarczającą przyswajalność. Suplementacja wieloma składnikami tkanek łącznych jest bardzo popularna i może przynosić pożądane skutki, jednak warto zawsze śledzić postęp w tej dziedzinie, aby zapewnić jak najbardziej optymalne w danym czasie efekty.

Opracowanie dr n. farm. Piotr Nawrat
Dział Naukowo-Edukacyjny Solgar
Bibliografia u autora.